ạc phơ, đôi mắt hơi mờ đục,những nếp thời gian chất chồng hằn sâu trên da mặt nhăn nheo khắc khổ cho ta cảm giác bà cụ là hình ảnh đại diện cho thế hệ tiền bối từng song pha,tranh đấu mưu cầu cuộc sống ở vùng đất này,là lớp người nhân chứng của bao biến thiên thời cuộc ở nơi đây.

Bà nhổ miếng trầu,lấy khăn lau vệt nước trầu hai khoé mép,rồi bà thong thả kể câu chuyện,vừa kể vừa dõi mắt xa xăm như để ký ức lần lượt hiện về,hiện về tiếp thêm câu chuyện.Mọi người ngồi chung quanh đều lặng yên chăm chú lắng nghe câu chuyện của bà,mặc dù ai cũng đã ít nhất một lần được nghe hoặc biết câu chuyện.Nhưng câu chuyện bà kể có sức lôi cuốn kỳ lạ, được sắp xếp có lớp lang,mạch lạc;vì như thế cũng có thể là những tình tiết trong câu chuyện có gắn liền với những thực tế mà bà đã tận chứng kiến.Trong cái không khí rờn rợn của câu chuyện kể,bỗng đâu một luồng gió núi lạnh ngắt thổi tới,cùng với tiếng éc,éc của con chim heo ma quái đang bay trên bầu trời đêm vắng lặng làm cho mọi người đều có cảm giác chung quanh toàn bao phủ bởi thế giới vô hình mà trong đó là những oan hồn,cô hồn là nạn nhân nơi nước độc rừng thiêng đang sinh hoạt theo cách riêng của họ,hay là đang lang thang, vất vưởng,hoặc hoà quyện với tà khí núi rừng thành một thứ ma chướng trở lại tác hoạ cho người còn sống .

Câu chuyện bà kể dài lắm,trong đó có xen lẫn những kỹ niệm riêng tư một thời của bà.Bây giờ tôi xin lược lại vắn tắc mong được hầu quý vị cùng các bạn.

Câu chuyện kể rằng: Ngày xưa vùng đất này là rừng hoang vắng lắm mọc phần lớn là cây dầu và toàn là dã thú.Rãi rác đó đây vài buôn Thượng,chứ chưa có người Kinh.Tới thời Pháp thuộc,người Pháp mở đường xe lửa đi qua vùng này,họ mới khai phá,xây dựng một nhà ga để làm nơi tiếp thêm nhiên liệu,cũng là để kiểm tra lại tàu trước khi leo đèo.Nên họ mới mộ nhân công người Việt tới đây làm cu li làm đường sắt hay làm phu chặt củi thước để chạy máy xe lửa.Biết nơi đây là nơi nước độc rừng thiêng,song vì phải mưu sinh nên người phải chấp nhận đến đây sinh cơ lập nghiệp.Khí hậu và nguồn nước độc địa lắm,ai vốn sức khoẻ yếu mà tới đây thì chẳng bao lâu cũng ngã gục vì bệnh chói nước,hay sốt rét rừng.Tuy vậy,song thiên nhiên vẫn có luật bù trừ của nó.Hễ có thế đánh,tất phải có thế giải.Chẳng hạn như lỡ bị phải rắn độc cắn ở một nơi nào đó,tất cây cỏ xung quanh đó có khả năng giải được nọc rắn. Ở đây cũng vậy,sơn lâm chướng khí gây ra cái bệnh sốt rét rừng nguy hiểm chết người, thì cây ráy tía mọc vô số theo hai bên mé nước nơi đây chính là liều linh dược cứu không biết bao nhiêu sinh mạng.Ngoài khả năng chữa bệnh sốt rét,thương hàn đại tài,cây ráy còn được dùng trong nhiều vấn đề trừ tà,sát quỷ nữa.Còn phép phòng bệnh chói nước:người ta chỉ đơn giản chọn một nơi đất sạch,đào lấy một cục đất bỏ vào lửa nung đỏ rồi nhúng vào một gáo nước,xong uống hết gáo nước đó thì sau này có thể tránh được bệnh chói nước.

Tuy cây ráy có công dụng chữa bệnh đại tài như thế nhưng càng ngày người ta càng thấy có nhiều người mắc bệnh sốt rét đã dùng cây ráy chữa trị mà không mang lại một chút hiệu quả nào.Hễ ai không may mắc phải bệnh là chỉ có con đường chết mà thôi,cho dù họ có điều trị bằng thuốc Tây thuốc Tàu gì đi nữa.Số người chết càng lúc càng đông đến nỗi người ta gần như không dám tiếp tục ở đây nữa.

Sau đó người ta mới phát hiện là những người sống dọc theo khúc sông đó mới mắc chứng bệnh sốt rét không chữa được này;còn những người sống xa hơn không dùng nước khúc sông đó thì dù có mắc bệnh cũng được chữa khỏi.Nghi ngờ dòng nước sông có độc tà,người Pháp mới cho các nhà bác vật đến phân chất nguồn nước thì cũng thấy chẳng khác gì hơn so với mẩu nước ở những nguồn khác chảy qua nơi đây.Dù vậy nhưng người ta vẫn hoài nghi về nguồn nước sông này.

Về sau người ta mới được các người dân tộc Thượng cho biết là trên đầu nguồn khúc sông này có một cây ráy cổ thụ thân to độ hai người ôm vì sống lâu năm do thụ nhiều tà khí của sơn lâm nên đã thành tinh làm hại chết rất nhiều người Thượng rồi.Cứ đến khoảng đầu tháng cây này còn có kinh kỳ làm đỏ cả một khúc sông,hễ ai dùng nước sông này vào những ngày cây ráy có kinh kỳ là bị bệnh chết ngay;không những có kinh kỳ, mà vào những ngày đó nó còn tiết ra khí độc nữa,người nào hít phải thì bị phù mình phù mẩy,khó thở mà chết.Trước đây có những buôn còn ở gần đó cứ ba đến năm năm phải làm lễ tế một trinh nữ mới được yên ổn.Bây giờ các buôn đã chuyển đi nơi khác xa hơn, không còn cúng tế nữa cho nên cây ráy mới tác quái hại người trở lại.

Mà thực vậy,cứ vào những ngày đầu tháng là người ta thấy nước sông có màu nhờ nhờ như huyết loãng trên một khúc dài chừng hơn ba cây số bắt đầu nơi cây ráy mọc.Còn khúc chỗ người ta ở thì nước không còn màu đỏ nữa,song vẫn còn độc.

Biết cây ráy là thủ phạm hại chết người thân của mình,một số người quyết ra đi tiêu diệt cây ráy yêu tinh để trả thù.Nhưng tội nghiệp thay,họ một lần ra đi không bao giờ trở lại và không ai có thể biết tông tích họ nơi đâu.

Vì như vậy,người ta mới hiểu ra là tiêu