im lìm, chỉ hở ra một ô cửa sắt hình vuông chừng một tấc, đây chẳng phải đang chứng minh tính hài hước của Thượng đế hay sao?
Trong tù, những phạm nhân vừa được chuyển đến được gọi là “phạm mới.” Đây là nhóm người thấp cổ bé họng nhất trong cái thế giới kín mít này, ngoài việc phải trải qua huấn luyện nhập trại, chịu “giáo dục” từ những phạm nhân cũ, điều khó vượt qua nhất vẫn là bản thân. Không có ai vốn được tự do mà lại không cảm thấy nỗi tuyệt vọng như đất trời sụp đổ ấy sau khi vào tù, mình đã không còn là người bình thường nữa, không còn là một người được tôn trọng nữa, thậm chí, không còn là một con người nữa. Mười hai con người bị nhét chung vào một phòng giam chật hẹp, ngày nào cũng là những chỉ tiêu lao động nhiều đến đứt hơi, cuộc sống khó thấy mặt trời, bạn tù nham hiểm, quản giáo hà khắc… “phạm mới” vừa nhập trại đã rửa mặt bằng nước mắt, thậm chí không ít người tìm đến cái chết.
Trước khi gặp Chu Tiểu Bắc trong quán mì bò, Cát Niên ngồi cùng Bình Phượng, một bạn tù vào cùng đợt với cô. Năm đó, Cát Niên chỉ mới tròn 18 tuổi, là một trong những phạm nhân trẻ nhất trong nhà tù, nhưng Bình Phượng còn nhỏ hơn cô một tháng, gầy gò như đứa trẻ 15, 16. Khi ấy, hai người được phân vào cùng một buồng giam, tối nào Cát Niên cũng nghe thấy tiếng Bình Phượng khóc.
Cát Niên rất ít khóc, cô chỉ không ngủ được.
Đêm trong nhà tù tối đen như mực, không có nổi một ánh sáng le lói. Cát Niên ngủ ở chỗ gần cửa sổ nhất, cũng không nhìn ra chỗ nào là cửa sổ. Cô luôn ngồi hướng về phía có lẽ là cửa sổ, thẫn thờ đờ đẫn nghe tiếng Bình Phượng nuốt nước mắt. Thời gian một đêm có lúc trôi rất nhanh, có lúc lại rất chậm, thời gian dường như chẳng hề có ý nghĩa gì. Do hàng loạt các trình tự tố tụng hình sự phức tạp, đến khi phán quyết của tòa chính thức ban xuống, Cát Niên đã ngồi tù được gần ba tuần, tiếp theo, cô vẫn còn ít nhất hơn 1800 đêm phải trải qua như vậy nữa.
Tối hôm đó, Bình Phượng khóc mệt cũng dần dần chìm vào giấc ngủ, Cát Niên bỗng nghe thấy từ phía cửa sổ truyền lại tiếng đập cánh nhè nhẹ. Cô biết, đó là tiếng côn trùng đập cánh. Trong tù có ruồi, có muỗi, có bọ chó, nhưng đều chỉ là những loài côn trùng nhỏ, những con to hơn một chút khó có thể bay vào. Âm thanh này, yếu hơn chuồn chuồn, cánh cam… nhưng lại có lực hơn côn trùng, giãy giụa hồi lâu mà vẫn không tìm được đường ra. Cát Niên không nhìn thấy, nhưng cô nghĩ, đó có thể là một con bướm. Một con bướm hóa thân từ con sâu bướm vượt qua bao khó khăn mới thoát khỏi kén, sao không dạo chơi nơi hoa thơm cỏ lạ, mà lại sa vào góc tối này?
Vu Vũ, là anh sao?
Lòng Cát Niên trĩu xuống. Là anh, anh cuốii cùng cũng chui khỏi kén, vẫn còn lưu luyến em nên quay lại xem em ra sao đấy ư?
Cả đêm, Cát Niên cứ vịn vào thành giường như vậy mà nghe tiếng đôi cánh ấy vỗ, trong lòng không biết vui hay buồn. Cô mong bướm nhỏ ở lại bên cô thêm lúc nữa, lại mong nó có thể bay đi, bay về nơi vốn là của nó, không bao giờ trở lại nơi này… trời cứ thế dần sáng.
Nhà tù quy định, mùa hè sáng sớm 5 giờ dậy, mùa đông mới đổi thành 6 giờ. Sau khi ngủ dậy phải gấp chăn màn ngay ngắn như quân nhân, rồi lại ngay ngắn ngồi ở mép giường đợi quản giáo tới mở cửa buồng giam – họ gọi đó là “khai phong.” Tiếp đó lần lượt các buồng giam được cho ra ngoài làm vệ sinh cá nhân, xong lại quay về buồng ăn sáng. Tất cả các buồng giam đều không có nhà vệ sinh, mỗi tầng chỉ có nhà vệ sinh chung ở cuối hành lang, bình thường đều bị khóa chặt, và chỉ được mở vào giờ quy định, sáng tối hai lần. Tia nắng đầu tiên của buổi sớm rọi vào buồng giam của Cát Niên, cả trại giam lục đục dậy, chỉ là vẫn chưa đến lượt buồng cô được “khai phong.” Cát Niên vội vàng lần theo chút ánh sáng ít ỏi tìm dấu vết chú bướm đêm qua, quả nhiên ở ngay bên cửa sổ, cô đã tìm được nó.
Đây nào phải bướm gì, có chăng chỉ là một con thiêu thân màu xám.
Nó xấu xí, bẩn thỉu, phì nộn, nhưng khiến người ta tuyệt vọng nhất là đôi cánh dị dạng của nó. Con thiêu thân rõ ràng chỉ vừa chui khỏi kén nhộng chưa được bao lâu, không biết vì sao lại sa vào đây, chắc chắn là không bay nổi nữa.
Cát Niên nhớ lại câu chuyện về con sâu bướm Vu Vũ từng kể. Anh nói đúng, mọi con bướm đều do những con sâu bướm biến thành, nhưng, anh cũng quên rằng, không phải con sâu bướm nào cũng có thể biến thành bướm. Có thể nó sẽ chết ở trong kén, mãi mãi không nhìn thấy mặt trời, hoặc giãy giụa thừa sống thiếu chết hồi lâu mới biết mình thực ra chỉ là một con thiêu thân xấu xí, ngay cả cánh cũng mọc không tử tế.
Cát Niên buồn bã nhận ra cô đã hiểu ý Vu Vũ muốn nói với mình, nhưng, nếu như anh biết trước kết cục sẽ thế này, liệu có cam lòng bầu bạn cùng con sâu bướm khác nơi lòng đất sâu hút kia, nhẹ nhàng cẩn trọng cùng chia sẻ chút ánh sáng đáng thương? Hay anh đã chủ động muốn đi, bất kể kết cục có tàn nhẫn thế nào, cũng đều là lựa chọn của anh.
Nhưng, câu chuyện của Vu Vũ vẫn chưa kể hết, anh vẫn chưa kể đến, nếu như anh không thể biến thành bướm thì con bướm sặc sỡ đợi anh ở phía trước liệu có bay mất. Anh không thể kề cánh