Gội, và dây liên lạc của sự tích đó với câu chuyện rùng rợn tôi đã nghe ở Đồng Giao trong cái đêm mưa gió được nằm êm ấm bên cạnh Lệ Thi và Thủỵ
Người đàn ông giúp tôi đi ngược dòng thời gian để làm sống lại cuộc đời Oanh Cơ và hai tráng sĩ bị tử hình, người đó là ông cụ Trần Công Chất, một cụ già thâm nho thuộc về thế hệ trước, sống lạc loài ngơ ngác trong xã hội mới này, nhưng vẫn thành kính nhẫn nại thờ quan niệm cổ hủ của ông cha, không bị ánh sáng lộng lẫy rực rỡ của kim tiền làm lu mờ mất tính tình, nhân cách. Tôi ngẫu nhĩ được gặp cụ Chất trên chuyến xe lửa Hà Nội - Lào Kay, giữa lúc đang bồn chồn thấp thỏm không biết vợ chồng chúng tôi sẽ trú ngụ Ở đâu một đêm trước khi đáp ô tô lên Chapa nghĩ mát. Tuyết Tiên và tôi bàn tán cùng nhau vê cách xử sự thế nào trên đất lạ, hai chúng tôi đều tỏ vẻ lo ngại, rì rầm suy đi tính lại mãi không thôi, nhất là khi tàu sắp tới ga Phố Mới, sau một ngày lúc lắc trên một con đường gay go khúc khuỷu vô cùng.
Thấy dáng bộ lúng túng của Tuyết Tiên xoăn xoe chung quanh mấy đứa con thơ và mấy va li đồ đạc, hết dặn bảo các con lại điểm sửa soạn hành lý, một ông cụ già ngồi ngay cạnh chúng tôi từ ga Hà Nội, bỗng tự nhiên quay lại phía tôi:
- Tôi xem chừng hai thầy cô đi nghỉ mát Chapa thì phả i!
- Thưa cụ vâng! Thưa cụ cũng đi Lào Kaỷ
- Không, tôi về Chapa chớ? Tôi có nhà ờ đó! Tôi di cư lên Chapa đã mười mấy năm nay rồi, từ lúc nhà nước mới bắt đầu khai khẩn hạt ấỵ
- Vậy ạ? Tha cụ chúng cháu hỏi khí không phải: chúng cháu lên nghỉ mát lần đầu, chả có ai quen thuộc cả, muốn xin cụ cho chúng cháu ở đậu ít ngày, chẳng hay như thế có phiền chăng? Cụ có thể vui lòng dung nạp chúng cháu chăng?
Ông cụ cười khà khà ra vẻ nhân từ hiền hậu lắm:
- Nếu thế thì quí hóa quá! Thầy cô có lòng yêu hạ cố đến tệ xá thì còn gì bằng! Tôi tuy già rồi, nhưng nhà vắng lắm, chỉ có một đứa con gái đã lớn và một thằng con nhỏ mà thôị Thầy cô ở chơi làm bạn với tôi, tôi rất vui lòng. Tôi xin làm hướng đạo cho thầy cô!
Tuyết Tiên hết sức mừng rỡ, vội vàng cho hai con lại lạy chào ông cụ, cụ vuốt ve hai cháu một cách rất âu yếm tưởng chừng như cháu ruột cụ vậỵ Tàu đến ga Lào Kay cụ săn sóc cho cả bầu đoàn chúng tôi, dắt chúng tôi về ở Thiên Nhiên khách sạn. Chúng tôi thuê hai phòng, một phòng cho vợ con tôi, một phòng cho tôi và ông cụ cơm nước xuềnh xoàng cho qua bữa, rồi tôi xin phép ông bạn già mở va li thiết một bàn thờ Phù dung dới sàn gạch.
Tôi lấy làm sung sướng đến tột bực khi nghe ông cụ tỏ ra cho tôi rõ ngài cũng là một tín đồ của Nương tử; cho hay những kẻ cùng chung quan niệm thường hay được hội nhau trong những dịp tình cờ! Nếu thế, hà tất tôi phải nằm đất để nhường giường cho ông cụ; chúng tôi khiêng bàn tĩnh lên chiếc phản độc nhất của gian phòng, để cùng nhau được hưởng khoái lạc lim dim “đi gió về mây” sau một cuộc hành trình khó nhọc.
Thực không bao giờ tôi ngờ được rằng tôi có thể, vì hai bửa nha phiến, mà ngẫu nhĩ viết lên một pho tiểu thuyết; giá cứ mỗi lần cùng chị Phù dung tình tự, tôi cũng được diễm phúc như thế, thì dù phải hết sức khổ sở điêu linh vì thuốc phiện, tôi cũng không hối hận than thở nỗi gì! Tối hôm đó, câu chuyện của cụ Chất và tôi chỉ loanh quanh ở những vấn đề làm ăn, ở lai lịch tôi và thân thế cụ Tôi được biết qua loa, cụ là nòi Thổ, mẹ nưgời bản xứ mà cha người Kinh; thủa bé có xuống Hà Thành học tập rồi được bổ đi phán sự Ở các miền Cao Bằng, Hà Giang, Lào Kay và Phong Thổ. Sau khi làm việc được hơn hai mươi năm, cụ xin về hưu, lên an cư tại Chapa, chỗ mà cụ cho là kỳ quan đệ nhất. Tôi cũng kể cho cụ nghe tông tích và chí hướng tôi, sự tích nhân duyên của Tuyết Tiên, con một nhà đại phú hào chốn kinh đô với tôi, là một nhà văn sĩ nghèo nàn nghiện ngập.
Nghe tôi nói, cụ chỉ gật gù điểm một lời rất ôn tồn, song chứa đầy triết lý:
- Chả qua chỉ là duyên nghiệp cả! Ai mà tránh khỏi nghiệp duyên tự mình, mình đã gây nên?
Điếu chú, điếu anh thì giờ êm ả bằn bặt trôi, không biết đã lướt qua bao nhiêu độ. Tuyết Tiên và con tôi ngủ im thin thít trong phòng bên cạnh, chỉ còn tôi và cụ Chất nằm lim dim, nửa mê nửa tỉnh, giữa một vùng lặng lẽ âm ụ Bỗng đâu tôi mơ màng thấy bên cạnh có bóng dáng một thiếu phụ áo quần trắng toát, tóc lòa xòa phủ kín ngang vai, giữa ngực một dòng máu tươi phọt ra đỏ sẫm. Tôi giật mình thức dậy, bồ hôi đẫm ướt cả sơ mị Ngọn đèn dầu lạc lụn bấc tỏa ra một thứ ánh sáng lờ mờ, gian phòng tối vắng đìu hiu nhuộm một vẻ thê lương ảm đạm..


Không dám chợp ngủ nửa, tôi khêu to ngọn bấc, tiêm thuốc hút để xua đuổi những tư tưởng rùng rợn đến ám ảnh tôị Khói thuốc xanh cuồn cuộn tỏa khắp phòng, tựa hồ có mãnh lực thiêng liêng gạn lọc sạch trong không gian những bóng hình ma quỉ. Tiếng kêu vo vo của điếu thuốc thu dần vào nhĩ tẩu chẳng khác gì một điệu kèn làm huyên náo quãng u tịch thê thảm của canh trường. Tiếng vo vo ấy kinh động giấc ngủ thiu thiu của cụ bạn già ngài mở choàng mắt dậỵ
- Thưa cụ xơi với con vài điếu nữa cho vui, con sợ quá, không dám ngủ.