nổi danh khắp Đại Nam khi bấy giờ. Người ta đồn rằng hễ người bệnh nặng đến đâu, chỉ cần còn thở là vị danh y này có thể cứu được. Lại có người nói rằng Cụ Trác ngày còn trẻ đã phải lặn lội ra những chiến trường ác liệt, mổ những tử thi đã chết để nghiên cứu cách chữa bệnh cho người. Lại có người cho rằng cụ không phải là thấy thuốc, mà là vị tiên trên trời bị đày xuống thế gian vì mắc một tội lỗi nào đó. Ngoài ra còn nhiều tin đồn khác nữa. Nguyên là lúc này, danh y Lê Hữu Trác được triệu về kinh để chữa bệnh cho vương tử Cán đang bị bệnh, đến kinh thành đã được mấy tháng mà mới chỉ được vào phủ chúa có một lần, nhưng cụ lại chữa được bệnh cho rất nhiều người trong kinh, chẳng những quan lại cũng như thường dân, ai nhờ cụ cũng giúp cho. Có một lần có một nhà quan đang nhờ cụ xem thai giúp người cháu dâu, cùng lúc đấy lại có một người dân thường đến xin xem giúp cho người bệnh nặng sắp chết. Cụ đã gác việc đến xem thai cho cháu dâu quan mà đến nhà người dân nghèo kia trước, và nói là phép trị bệnh không tính trước sau, mà tính nặng nhẹ. Từ ấy, tiếng tăm và tấm lòng nhân nghĩa của cụ vang khắp kinh thành và cả tứ trấn xung quanh.
Vì thế nên, nghe cụ già nói thế, thì tất thảy mọi người đều ồ lên một lượt. Ông cụ đánh cờ cũng bỏ dở ván cờ, đứng dậy rất là cung kính mà nói với cụ Trác:
– Chết thật, tôi không biết cụ là Hải Thượng lãn ông, lại ăn nói hàm hồ, cạnh khóe móc máy, thực là không phải rồi.
Cụ Trác dường như không để bụng chuyện ông già kia vừa mắng nhiếc mình xong mà chỉ quan tâm tới chuyện cái áo quan, bèn nói:
– Không dám, không dám, tôi thực là cũng không phải, cậu bé có lòng tốt thế, mà lại phụ lòng người ta mất rồi. Nhưng tôi chưa hiểu rõ đầu đuôi câu chuyện ra sao, nên mong cụ chỉ bảo cho.
Ông cụ đánh cờ thấy thế, bèn mời cụ Trác vào một quán nước ven đường để trò chuyện. Ông vừa nhâm nhi chén trà mạn vừa nói:
– Những điều cậu bé vừa rồi nói, quả thực là đều đúng cả. Cái áo quan cụ đang cầm đã bị yểm “hãm hồn bùa” mất rồi, không thể dùng được nữa đâu. Loại bùa này vốn được người Miên chế ra, không hiểu làm sao lại xuất hiện ở đây. “Hãm thi bùa” là dùng một loại chỉ đặc biệt để may áo quan, loại chỉ này hãm không cho hồn người chết được siêu thoát mà phải đầu nhập vào đám âm binh của người yểm bùa. Loại bùa này mặc dù mức độ độc ác còn kém xa các loại bùa khác, nhưng ít khi thấy ai dùng, vì chỉ có thầy phù thủy kém cỏi mới phải làm chuyện như thế, điều này cậu bé đã nói cho cụ hay rồi đó.
Cụ Trác than:
– Than ôi, sao lại có người độc ác đến vậy! Tôi thực lòng không thể nào ngờ được trên thế gian lại có chuyện kỳ lạ như vậy.
Cụ già đánh cờ nói:
– Tôi còn thấy một chuyện kỳ lạ khác nữa cơ.
Cụ Trác hỏi:
– Chẳng hay đấy là chuyện gì?
Đáp:
– Tôi xin lỗi vì suy nghĩ vô phép thế này, cụ là danh y bậc nhất cả nước, tài năng cải tử hoàn sinh của cụ không ai không biết, thế mà cụ mang một cỗ áo quan đi lại như thế, mà áo quan là thứ chuẩn bị như thế, thực là có chút tiếu lâm.
Cụ Trác cười nhẹ đáp:
– Con người ai mà không chết, chỉ là sớm hay muộn thôi. Mấy từ “cải tử hoàn sinh” thực là không dám nhận lấy. Có điều tôi mang tấm áo này đi là vì có tâm sự riêng. Cụ đã hỏi thì tôi xin kể thực.
Thì ra đâu đuôi câu chuyện như sau[2'>: Nguyên là thời còn trẻ, danh y Lê Hữu Trác đã có hôn ước với quan thừa tư tham chính ở trấn Sơn Nam, hai bên đã làm lễ vấn danh và ăn hỏi rồi, nhưng vì có việc trở ngại mà vị danh y này đã phải về Hương Sơn rồi ở luôn tại đó đến năm sáu năm. Khi trở lại tìm gặp thì quan tham chánh đã mất mà không tìm được người con gái kia đâu, tìm mãi không gặp được, ngài đành trở về quê.
Đến năm ngoái, khi được lệnh lên kinh chữa bệnh cho vương tử Cán, thì nhân một dịp tình cờ có hai bà sư già đến để khuyến hóa đúc một quả chuông lớn. Thực là trùng hợp, một trong hai bà sư già đó lại là người con gái quan tham tụng năm xưa, bây giờ là bà sư già chùa Huê Cầu. Chuyện này quả đúng là ngẫu nhiên khó ngờ. Thì ra người con gái kia vì đã coi mình là người của cụ Trác, lại không có tin tức gì, nghĩ là mình bị ruồng bỏ, bèn cắt tóc đi tu. Giả như hai người được gặp nhau sớm hơn thì đã không có chuyện lỡ làng này, nhưng hai người gặp lại nhau muộn quá, thành ra cả đời con gái của quan tham tụng năm xưa coi như bị bỏ phí. Vì chuyện này mà cụ Trác rất lấy làm ân hận. Nhưng vị sư già kia thì cũng chẳng oán trách gì. Từ đó hai người vẫn liên lạc với nhau. Một lần bà sư kia nói rằng ở trong Nghệ áo quan làm tốt lắm, mà lại sợ sau này khuất đi không có ai lo cho, nên nhờ cụ Trác kiếm giúp một cỗ, để đề phòng sau này chuyện đến bất ngờ.
Cụ Trác nghe đến mà xót xa quá, bèn đặt năm quan tiền, nhờ người về nhà mua giúp. Đến hôm qua, có thuyền từ trong Nam ra, cỗ áo quan cụ đặt được đưa tới, thì hôm nay cụ đang định mang đến chỗ bà sư kia đề hoàn thành tâm niệm cho bà. Không ngờ lại xảy ra chuyện đồng cốt phù thủy kia.
Cụ Trác kể một hồi rất lâu mới dứt câu chuyện. Ông cụ đ